اصول مهم در شستشو و نگهداری فرش دستباف

قبل از شستشو بایستی یک سری اقدامات اولیه جهت آماده سازی فرش انجام داد.

غبارگیری کنید

این عمل بیشتر در مورد فرش‌های کارکرده انجام می‌گیرد. اما در شستشو به روش سنتی برای زدودن غبار از چوب استفاده می‌شود و پس از چوبزنی توسط جاروی زبر جارو می‌شود. روش دیگر استفاده از دستگاه‌های مکنده است که میزان مکش هوا بایستی تنظیم شود. جاروبرقی بهترین وسیله برای گرفتن غبار است.

بازرسی فرش

از مهم‌ترین نکات در مقدمات شستشو بازرسی است. فرش قبل از شستشو از نظر میزان پوسیدگی وجود سوراخ و لکه و نوع گلیم بافی و ریشه‌ها کنترل شود بطوریکه ریشه‌ها قبل از شستشو از هم باز شود. مواردی مانند بیدزدگی ممکن است بدون بازرسی دیده نشود و خسارات جبران ناپذیری به فرش شما وارد گردد.

رفوکاری فرش

درصورت وجود سوراخ درفرش قبل از شروع عملیات شستشو بایستی رفوکاری و ترمیم شود. اگر شستشو را در خانه انجام می‌دهید، در صورت مشاهده هرگونه پارگی، سوراخ، نخ کش شدن و… کار را متوقف کنید و فرش را به رفوگر بسپارید.

لکه گیری فرش

بعد از رفو کردن عمل لکه گیری بایستی انجام گیرد. وجود لکه روی فرش ممکن است به دیگر نقاط آن سرایت کند و رنگ فرش را خراب نماید.

در ادامه از اصول مهم در شستشو و نگهداری فرش دستباف، باید با لکه ها آشنا شوید. اولین نکته مهم در مورد لکه، شناخت نوع و میزان تازگی آن است، وقتی لکه ایجاد شده تازه باشد و بدانیم از چه ماده یا موادی تشکیل شده، می‌توانیم سریع‌تر نسبت به مواد مورد نیاز جهت رفع آن اقدام کنیم، تازگی لکه باعث می‌شود که زود‌تر، بهتر و با هزینه کمتر پاک شود.
برای زدودن و پاک کردن لکه، ابتدا مواد شیمیایی را مورد بررسی قرار داده، سپس لکه را قبل از شستشوی محل آلوده، پاک می‌کنیم. برای یادگیری نحوه تمیز كردن قالی و لکه ها با ما همراه باشید.

1. آب داغ: لکه‌های ناشی از خون و تخم مرغ را به علت آلبومین موجود، ثابت‌تر می‌کند.
2. آب و صابون: لکه‌هایی مانند عصاره میوه‌ها و چای و قهوه را ثابت‌تر می‌کند.
3. طریقه زدودن لکه چربی: اینگونه لکه‌ها را می‌توان بوسیله بنزین یا نیترا کلرور کربن پاک کرد، بدین صورت که ابتدا با اسفنج، محلول فوق را به محل آلوده مالیده و سپس نسبت به پاک نمودن لکه اقدام می‌کنیم، لکه چربی‌های حیوانی با آب و صابون از بین می‌رود.
4. لکه خون و چسب: ابتدا با آب سرد و صابون لکه را زدوده و سپس، با آب نیم‌ گرم وصابون می‌شوریم و چنانچه لکه‌ها روی قسمت‌های رنگی ایجاد شود بوسیله نیترا کلرور کربن و اسفنج آنرا تمیز نموده با آب سرد و مالش اسفنج آنرا می‌شوییم.
5. لکه شمع: ابتدا موم اضافی را برداشته، سپس قسمت لکه شده را گرم کرده و کاغذی روی آن قرار می‌دهیم تا موم را جذب نماید، سپس بوسیله بنزین یا نیترا کلرور کربن و مالش اسفنج آنرا پاک می‌کنیم.
6. لکه قهوه، کاکائو  و چای: در صورت تازه بودن با آب جوش و اتوی داغ از بین می‌رود و چنانچه پس از شستشو لکه باقی ماند با استفاده از نیترا کلرور کربن و در صورت سفیدی قسمت از آب اکسیژنه ۲۰% استفاده می‌کنیم.
7. لکه شیر: چربی شیر را با بنزین برطرف کرده، سپس با آب نیم گرم می‌شوییم.
8. لکه ترشی: لکه میوه‌های ترشی همچون آلبالو، انار، پرتقال را سریعأ با آب و آمونیاک می‌شوریم.
9. لکه مرکب فرنگی: با محلول داغ و غلیظ جوهر ترشک و آب و صابون مالش داده، می‌شوریم.
10. لکه عرق بدن: محل لک شده را در محلول، پر برات دوسود و آب اکسیژنه (آب اکسیژنه یک لیتر، پربرات دو سود چهار قاشق قهوه خوری) پاک می‌کنیم.
11. لکه مرکب آبی یا سیاه بر روی الیاف نباتی (گیاهی): محلول رقیقی از ۵% پر منگنات دو پتاس و آب تهیه کرده، قسمت آلوده را در آن خیس کرده تا رنگ آن قهوه‌ای گردد، سپس آنرا در محلول بی‌سولفیت دو سود و کمی سرکه  گذارده، با آب زیاد می‌شوریم و چنانچه تمیز نشد این کار را چند بار تکرارو تا محو لکه ادامه می‌دهیم.
12. لکه مرکب روی الیاف حیوانی: پارچه را در محلول ۵% پر بورات دو سود گذاشته، کم کم گرم می‌کنیم، تا آنجا که نجوشد و پارچه داخل ظرف تکان نخورد، سپس از داخل ظرف، خارج ساخته، آبکشی می‌نماییم.
13. لکه جوهر معمولی روی قالی: مقداری ماست ترش روی محل لکه ریخته، منتظر می‌مانیم تا ماست رنگ جوهر را بخود بگیرد، سپس آنرا پاک نموده و این عمل را آنقدر تکرار می‌کنیم، تا جاییکه لکه کاملا محو گردد.
14. لکه دوده: با اسفنج آغشته به محلول اسید تارتاریک ۲۰% روی لکه را مالش داده، انرا پاک می‌کنیم، البته استفاده از آبقوره نیز برای لکه برداری فوق مفید است.
15. از بین بردن لکه رنگ از روی فرش: از بین بردن لکه رنگ از روی فرش سخت نیست. حلال رنگ اکرلیک آب است و تا زمانی که خیس است می‌توان آن را با آب تمیز یا محو کرد اما به محض خشک شدن رنگ، آب روی آن اثری نخواهد داشت. بنابراین برای از بین بردن لکه رنگ از روی فرش تا زمانی که خیس است اقدام کنید. ابتدا از یک پارچه مرطوب استفاده کرده و تا حد ممکن لکه را تمیز کنید. سپس در یک پیمانه آب حدود یک قاشق ماده شوینده بریزید و به تمیز کردن لکه ادامه دهید.
16. پاک کردن لکه لاک خیس از روی فرش: ابتدا لاک را با قاشق از روی فرش بردارید. تا آنجا که می‌توانید لاک را با قاشق از فرش بردارید. هر بار که لاک را با قاشق برداشتید، قاشق را خوب تمیز کنید. باقی‌مانده لاک را با پارچه جذب کنید. بعد از اینکه لاک را با قاشق از روی فرش برداشتید، با استفاده از پارچه بقیه آن را جذب کنید. پارچه را به‌صورت ضربه‌ای روی لکه بزنید و آن را روی فرش نمالید. برای پاک کردن لکه لاک از روی فرش تمیزکننده‌های متفاوتی وجود دارند. فقط از استون یا وایتکس استفاده نکنید؛ زیرا هر‌دوی آنها به فرش آسیب می‌رسانند. بهترین گزینه لاک‌پاک‌کن‌‌های بدون استون هستند. اما موارد زیر را نیز می‌توانید امتحان کنید، الکل مالشی، اسپری مو، آب اکسیژنه برای رنگ های روشن و شسشه پاک کن. حتما قبل ازاستفاده از این محصولات آنها را روی قسمت کوچکی از فرش آزمایش کنید. پنبه‌ای را به ماده‌‌ تمیز‌کننده آغشته کنید و آن را روی قسمتی از فرش امتحان کنید. ناحیه آغشته به لاک را با تمیزکننده پاک کنید. یادتان باشد لاک پاک کن یا تمیز‌کننده را به‌شکل مستقیم روی فرش نریزید، زیرا این مواد وارد بافت فرش می‌شوند و به آن آسیب می‌رسانند.